Cultuurhistorie is een brede term voor de combinatie van archeologie, historische geografie, bouwhistorie en (historische) ecologie. Het gebied van de voormalige gemeente Haren is een cultuurhistorische schatkamer. De droge, beboste Hondsrug maakte het gebied al vroeg geschikt voor bewoning, zo’n twaalfduizend jaar geleden. In de ondergrond zijn resten van ‘verloren’ hunebedden uit de steentijd en versterkingen uit de middeleeuwen aanwezig. Op veel plaatsen zijn historische sporen zichtbaar, zoals de essen of middeleeuwse karrensporen. Er zijn vele rijks- en gemeentelijke monumenten. Een flink deel van Haren is beschermd dorpsgezicht.
Vanwege de overblijfselen uit verschillende tijden en de grote variatie in (de aard van) de sporen spreekt men van een ‘gelaagd landschap’. De sporen van de rijke ontginnings- en bewoningsgeschiedenis zijn geïnventariseerd en opgenomen in de Cultuurhistorische Waardenkaart.
Voor het beschermen van het landschap en de cultuurhistorie is een goed begrip van de geschiedenis en de gelaagdheid van het landschap nodig. Hoe meer we weten van de cultuurhistorie, hoe beter we het landschap kunnen ‘lezen’, des te beter we in staat zijn de unieke waarden te beschermen. Stichting Landelijk Gebied Haren zet zich in om de kennis over de cultuurhistorie te ontsluiten.